Sinh học 12: Di truyền học - Tương tác giữa các gen alen

Ta vẫn nói alen A là trội hoàn toàn so với gen a hay kiểu hình hoa đổ trội hoàn toàn so với kiểu hình hoa trắng. Thực ra, mối quan hệ trội lặn chỉ thẻ hiện ở sự biểu hiện ra kiểu hình của các kiểu gen còn bẩn thân các gen (chính xác hơn là các alen ) không có mối quan heẹ trực tiếp gì với nhau. Vì các alen trội hay lặn của một gen chỉ là những đoạn trình tự nuclêôtit trên phân ADN khác nhau về 1 hoặc  vài cặp nucêôtit. Chúng cùng tồn tại trong nhân tế bào và không ảnh hưởng gì đến nhau. Tiu nhiên, sản phẩm của các alen trội và alen lặn là các enzim hoặc prôtein lại tương tác với nhau tạo nên một kiểu hình chung. Vi vậy, thực chất của tương tác gen là sự tương tác giữa các sản phẩm của gen trong tế bào và trong cơ thê. Ví dụ, kiểu hình hạt đậu trơn được tạo thành là do một alen quy định enzim xúc tác cho quá trình biến đổi các phân tử đường đơn thành tinh bột nên khi chín hạt khô không bị mất nước, do vậy vậy hạt vẫn nhẵn trơn mà không bị nhăn nheo. Trong khi đó, nếu alen này bị đột biến làm cho cây đậu khôgn tổng hợp được enzim chuyển hóa đường thành tinh bột thì hạt của cây sẽ tích toàn đường. Kết quả là khi chínm hạt bị mất nước nhiều nên vỏ trở nên nhăn nheo. Cây dị hợp tử về gen này, ví dụ Aa chỉ cần có một alen A cũng tổng hợp được lượng enzim đủ để chuỷen hoát tất cả đường thành tinh bột nên hạt nhẵn trơn. Trong trường hợp này ta nói kiểu hình hạt trơn là trội hoàn toàn so với hạt nhăn.

Có lẽ Mendel đã may mắn khi đã chọn được các tính trạng chỉ do 1 gen quy định và các alen của cùng 1 gen lại tương tác với nhau theo kiểu trội lặn hoàn toàn. Mối quan hệ này thực tế rất hiếm gặp không chỉ ở đậu Hà Lan mà còn rất hiếm gặp ở các loài sinh vật khác.

2. Hiện tượng đồng trội

Sản phẩm của hai alen thuộc cùng một gen có thể không có sự tương tác gì với nhau mà sản phẩm của từng alen thuộc cùng một gen được biểu hiện thành kiểu hình riêng khi chúng tồn tại ở trạng thái dị hợp tử. Hiện tượng này được gọi là đồng trội. Ví dụ, trong hệ thống nhóm máu ABO ở người, locut gen I có alen I^A quy định đặc tính kháng nguyên kiểu A trên bề mặt hồng cầu còn alen I^B quy đinh đặc tính kháng nguyên kiểu B, nên người có kiểu gen I^AI^A có nhóm máu A, người có kiểu gen I^BI^B có nhóm mau B, nên người có kiểu gen I^AI^A có nhóm máu A, người có kiểu gen I^BI^B có nhóm máu B và dị hợp tử I^AI^B có cả nhóm máu A lẫn B (nhóm máu AB). Người có kiểu gen I^OI^O sẽ cho nhóm máu O vì không có đặc tính kháng nguyên A và B.

Hiện tượng trội không hoàn toàn 

Đối với một số sản phẩm của các alen thuộc cùng một gen lại tương tác với nhau theo kiểu trội không hoàn toàn. Trong trường hợp đó, cá thể có kiểu gen dị hợp tử Aa có kiểu hình trung gian giữa AA và aa. Ví dụ AA tạo ra được  một lượng sản phẩm là sắc tố đỏ cao gấp hai lần so với cây dị hợp tử, vì vậy cây cho kiểu hình hoa đỏ. Trong khi đó, cây dị hợp tử Aa, chỉ tổng hợp được một nửa lượng sắc tố đỏ so với bình thường nên cây cho kiểu hình hoa hồng. Còn cây có kiểu gen đồng hợp lặn aa, do không tổng hợp được sắc tố nên hoa có màu trắng.

Nguồn: thuviensinhhoc.com
DOWNLOAD: